Αθηναϊκές κολεκτίβες εργασίας: από την θεωρία στην πράξη

"Αν αυτό που επιδιώκουμε είναι μια κοινωνία της οποίας τα μέλη καθορίζουν συλλογικά, με ισοτιμία και αυτόνομα τον τρόπο διαχείρισης των αναγκών τους, τότε το επόμενο βήμα είναι να δούμε αν κάτι από όλα όσα σκεφτόμαστε μπορεί να γίνει πράξη. Να περάσουμε από την άρνηση, την καταγγελία και τη στρατηγική της αναβολής της κοινωνικής αλλαγής για τη «μαγική στιγμή» μετά την επανάσταση, στη δημιουργία, εδώ και τώρα, μορφών συλλογικής οργάνωσης που διευρύνουν την αυτονομία μας από το κεφάλαιο και το κράτος σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Και, στην προκειμένη περίπτωση, σε ένα πεδίο τόσο σημαντικό για τη λειτουργία μιας κοινωνίας, αυτό της εργασίας. Να δοκιμάσουμε σήμερα τις μορφές που θα αντικαταστήσουν τις σχέσεις κυριαρχίας και εκμετάλλευσης στην εργασία." (Κολλεκτίβα εργασίας "Το Παγκάκι")

"Το Παγκάκι"

Στις 7 ανέρχονται πλέον σε αριθμό οι αθηναϊκές εργασιακές κολεκτίβες, που απέρριψαν την κλασική εταιρική δομή με την ιεραρχία, τους άνισους μισθούς και τις υπερωρίες και έφτιαξαν καφενεία και μπαρ που λειτουργούν με τη λογική της αυτοδιαχείρισης.

Οι πρωτοπόροι του είδους ήταν η κολεκτίβα που έφτιαξε το πολύ γνωστό πλέον, Παγκάκι στο Κουκάκι. Μια ομάδα ανθρώπων αποφασισμένων να αλληλοβοηθηθούν δημιουργώντας οι ίδιοι ανθρώπινες συνθήκες εργασίας: έφτιαξαν ένα συνεταιρισμό και άνοιξαν το καφενείο τους τρία περίπου χρόνια πριν. Από τότε, πολλοί και πολλές ακολούθησαν το παράδειγμά τους.

 Ας γνωρίσουμε κάπως καλύτερα Το Παγκάκι, λοιπόν, μέσα από τον τρόπο που οι ίδιοι αυτοσυστήνονται, μεσά από τον δικτυακό τόπο (http://pagkaki.org/parousiasi) της συλλογικότητάς τους:

"Η επιθυμία μας για αυτό το πείραμα μας έφερε κοντά στα τέλη του 2008. Δεν βρεθήκαμε τυχαία. Οι δρόμοι μας συνέκλιναν σταδιακά από διαφορετικές πορείες. Εμπνευστήκαμε από πρωτοβουλίες ανθρώπων και κινημάτων σε όλο τον κόσμο που σε συνθήκες κρίσης, αντί να παραδοθούν στην απελπισία και την εξαθλίωση, επιχείρησαν να δώσουν συλλογικές απαντήσεις στο πρόβλημα της καθημερινής επιβίωσης. Ακουμπήσαμε επίσης στην εμπειρία που μας προσέφερε η συμμετοχή μας στον συνεταιρισμό εναλλακτικού και αλληλέγγυου εμπορίου «ο Σπόρος» και τολμάμε να επιχειρήσουμε στην πράξη μια διαφορετική πρόταση στην οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας. Μια πρόταση που ακόμα διαμορφώνεται και γι’ αυτό δεν είναι εύκολο να την περιγράψουμε ολοκληρωμένα.

Αυτό που επιχειρούμε να δημιουργήσουμε με αυτό το καφενείο είναι μια κολεκτίβα εργασίας. Η νομική μορφή που επιλέξαμε -επειδή στην Ελλάδα δεν κατοχυρώνεται νομικά η κολεκτίβα εργασίας- είναι ο αστικός συνεταιρισμός [το καταστατικό μας]. Ένας συνεταιρισμός αλλιώτικος, χωρίς μετόχους-ιδιοκτήτες και ένας χώρος εργασίας χωρίς υπαλλήλους και αφεντικά.

Έτσι, αυτό το καφενείο ανήκει σε όσους και όσες κάθε φορά το δουλεύουν μετέχοντας στη συλλογικότητα. Για τη δημιουργία του συνεισφέραμε όλα τα μέλη ανάλογα με τις οικονομικές μας δυνατότητες αναλαμβάνοντας όμως από κοινού το ρίσκο και την ευθύνη.

Τα όποια κέρδη προκύπτουν μετά την πληρωμή των μισθών δεν μοιράζονται, αλλά μετά τη δημιουργία ενός αποθεματικού ταμείου και την εξόφληση του εσωτερικού δανείου (που θα επιτρέψει και την τυπική ανεξαρτησία του συνεταιρισμού από τα νυν μέλη του) θα χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση συλλογικών εγχειρημάτων ανάλογης λογικής και προοπτικής.

Βασικό όργανο λήψης αποφάσεων είναι η συνέλευση των μελών του συνεταιρισμού που αποτελείται από τις κάθε φορά εργαζόμενες. Ο τρόπος λήψης των αποφάσεων επιδιώκουμε να εμπεριέχει τη μέγιστη δυνατή συναίνεση όλων των μελών.

Η πρότασή μας έχει πολύ δρόμο για να ολοκληρωθεί. Δεν είναι όμως μια πρόταση που αφορά μόνο εμάς, ένα εγχείρημα για να λύσουμε το ατομικό πρόβλημα εργασίας της καθεμιάς μας. Θέλουμε να αποτελέσει μια εμπειρία που θα χρησιμεύσει σε πολύ περισσότερους από εμάς. Η δράση μας εντάσσεται σε ένα συνολικό ρεύμα κοινωνικής αλλαγής, σε μια παγκόσμια κινηματική διαδικασία που αγκαλιάζει όλες τις πλευρές της ζωής, που αντιστέκεται στις κυρίαρχες συνθήκες, που εξερευνά και δημιουργεί νέους τρόπους ζωής.

Πέρα από το εργασιακό, στο χώρο αυτό επιδιώκουμε να χωρέσουμε τις επιθυμίες μας συνολικά, στο βαθμό που είναι εφικτό. Με αυτό το κριτήριο προτιμήσαμε -στο μέτρο του δυνατού- τη συνεργασία με μικρούς παραγωγούς ή κοινότητες παραγωγών, επιλέξαμε να σερβίρουμε και να διακινούμε προϊόντα εναλλακτικού/αλληλέγγυου εμπορίου (καφέ από ζαπατιστικούς συνεταιρισμούς του Μεξικού, ζάχαρη από το Κίνημα των Χωρίς Γη στη Βραζιλία κ.ά.) διατηρώντας παράλληλα τις τιμές του καφενείου προσιτές σε όλους. Επίσης, επιλέξαμε να ακούμε και να προωθούμε μουσικές ελεύθερες (Creative Commons, Public Domain και ανεξάρτητες παραγωγές), επειδή δεν μας αρέσουν τα «πνευματικά δικαιώματα» που πνίγουν τη μουσική δημιουργία και οι καρποί τους μόνο στα χέρια των καλλιτεχνών δεν φτάνουν. Με το ίδιο κριτήριο επιλέγουμε και θέλουμε να λειτουργεί το καφενείο και ως χώρος φιλοξενίας εκδηλώσεων ενημέρωσης/προβληματισμού και πρωτοβουλιών που ανιχνεύουν δρόμους αυτοδιαχείρισης, αυτοοργάνωσης και άμεσης δράσης.

Ξέρουμε πως όλα αυτά μπορεί να μοιάζουν λίγα και αποσπασματικά. Οι δυσκολίες και οι αντιφάσεις είναι μπροστά σε κάθε βήμα μας. Θέλουμε όμως να ψάξουμε συλλογικές και όχι ατομικές απαντήσεις και να τις δοκιμάσουμε στην πράξη μαθαίνοντας από την ιστορική εμπειρία ανάλογων εγχειρημάτων. Θέλουμε να δοκιμάσουμε μια καθημερινότητα που θα περιλαμβάνει την εργασία σαν αναπόσπαστο δημιουργικό κομμάτι της και όχι σαν σκλαβιά, σαν ένα χρόνο μέσα στη μέρα που θέλει κανείς να τον ξεχάσει.

Φτιάξαμε λοιπόν αυτό το καφενείο. Το καφενείο μας. Είναι ανοιχτό από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Προσφέρουμε καφέ, βότανα, χυμούς, αναψυκτικά, ρακί, ούζο, μπύρες, ποτά και φυσικά τα απαραίτητα συνοδευτικά μεζεδάκια. Πάνω απ’ όλα όμως θέλουμε να προσφέρουμε ένα χώρο συνάντησης, ψυχαγωγίας και δημιουργίας, να μοιραστούμε ερωτήματα, ιδέες και όνειρα. Να μοιραστούμε μαζί σας «Το Παγκάκι»..."

Διαβάστε ακόμα Ένας χρόνος κολεκτίβα εργασίας “Το παγκάκι”

και Ανιχνεύοντας δρόμους... (3ος χρόνος Παγκάκι) 

Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, τις 7 αθηναϊκές κολλεκτίβες, ξεκινώντας φυσικά από τους πρωτοπόρους (κείμενο και επιμέλεια της Άρτεμης Φύσσα afyssa@naftemporiki.gr ) :

1. Το Παγκάκι

Μουσική από Creative Commons, τροφοδοσία από μικρούς παραγωγούς με προϊόντα εναλλακτικού/ αλληλέγγυου εμπορίου, εκδηλώσεις και συζητήσεις συνθέτουν το προφίλ αυτού του συνεργατικού καφενείου. Εδώ μπορείτε να πιείτε καφέ, βότανα, χυμούς, αναψυκτικά, ρακί, ούζο, μπίρες, ποτά και να φάτε τα απαραίτητα συνοδευτικά μεζεδάκια σε λογικές τιμές. Πληροφορίες: Γεωργίου Ολυμπίου 12-19, Κουκάκι, 213 0009927, http://pagkaki.org/.

2. Beaver

Άρτι αφιχθείσα, αποκλειστικά γυναικεία κολεκτίβα, ένας «χώρος φτιαγμένος από γυναίκες, με τη διάθεση να είναι ανοιχτός σε άτομα και ομάδες που δυσκολεύονται να «χωρέσουν» αλλού και με γνώμονα να είναι πρωτίστως «ένας ευχάριστος χώρος συνάντησης για τις ίδιες», το Beaver σας περιμένει είτε για ποτό- βότανα, καφέ, αλκοόλ- είτε για ένα εμπνευσμένο πιάτο. Συχνά δε, πραγματοποιούνται εκδηλώσεις, το πνεύμα των οποίων αφορά στην προώθηση της γυναικείας δημιουργικότητας και την ευαισθητοποίηση σε θέματα που αφορούν στο γυναικείο ζήτημα και την κοινωνική ταυτότητα των γυναικών. Πληροφορίες: Βασιλείου του Μεγάλου 46 και Ανδρονίκου , Ρουφ, 211 2103540, http://beavercafe.blogspot.gr/.

3. Γιουκάλι

Όνομα εμπνευσμένο απ’ το ομώνυμο τραγούδι του Κουρτ Βάιλ, το Γιουκάλι είναι ένας χώρος που «δημιουργήθηκε από το μηδέν, μεταμορφώνοντας ανακυκλώσιμα και παραμελημένα υλικά στην κρυμμένη Πλατεία Μεσολογγίου, με ελάχιστα χρήματα, τη βοήθεια φίλων και ανάλογων εγχειρημάτων». Μικρό, αλλά οικείο, με τραπεζάκια έξω το καλοκαίρι, σερβίρει ποτά και πιάτα σε χαμηλές τιμές και χωρίς πολλές φανφάρες. Πληροφορίες: Πλατεία Μεσολογγίου 3, Παγκράτι, 215 5505481, http://youkalicafe.blogspot.gr/.

4. Περιβολάκι

Το Περιβολάκι βρίσκεται στην ομορφότερη ίσως, κρυμμένη πλατεία των Κάτω Πετραλώνων. Παρεΐστικο, με κόσμο από τη γειτονιά και όχι μόνο, σερβίρει ποικιλίες και καλομαγειρεμένους μεζέδες, βιολογικά κρασιά και άλλα ποτά, προερχόμενα από μικρούς παραγωγούς. Συχνά φιλοξενεί συζητήσεις και αν είστε τυχεροί κάποια Κυριακή μπορεί να ακούσετε φίλους να παίζουν ρεμπέτικα και σμυρναίικα με τον πιο ωραίο ήχο που μπορείτε να φανταστείτε. Πληροφορίες: Αθηναίου 7 και Πλατεία Ηούς , Κάτω Πετράλωνα, 213 0237687, www.facebook.com/kafeneioperivolaki.

5. Συγγρουόμενο

Άλλη μια κολεκτίβα, απαρτιζόμενη από εφτά ανθρώπους, η οποία φροντίζει να προμηθεύεται τα απαραίτητα από συνεταιρισμούς και μικρούς παραγωγούς. Στο Συγγρουόμενο θα πιείτε και θα φάτε χορταστικά. Και μόλις ανοίξει ο καιρός, θα μπορέσετε να κάτσετε έξω, σ’ αυτή τη μικρή πλατεία στο Κουκάκι, δυο βήματα από το σταθμό του μετρό Συγγρού-Φιξ. Πληροφορίες: Φαλήρου 57, Κουκάκι, 210 9227270,

6. Κρίκος

Η τρίτη και νεότερη κολεκτίβα της ευρύτερης περιοχής του Κουκακίου, δεν έχει τυχαίο όνομα: φιλοδοξεί να είναι ο «κρίκος» που θα ενώσει μικρούς και πρωτοπόρους παραγωγούς του εναλλακτικού εμπορίου, με νέους καλλιτέχνες και ανθρώπους που βρίσκονται σε οικονομική δυσπραγία, μέσα από εξωστρεφείς εκδηλώσεις και δράσεις. Πάνω στον ήσυχο και όμορφο δρόμο της Γ. Κολοκοτρώνη και απέναντι από μια πράσινη πλατεία, σας περιμένει για φαγητό και ποτό σε χαμηλές τιμές. Πληροφορίες: Γενναίου Κολοκοτρώνη 49, Πετράλωνα, 210 9210060, http://www.kafeneiokrikos.gr/

7. Το Μανταλάκι

Πιο αποκεντρωμένο, σε σχέση με τα υπόλοιπα, αυτό το συνεργατικό καφενείο είναι μια καινούργια προσθήκη. Άνοιξε μόλις το περασμένο φθινόπωρο από πέντε ανθρώπους, οι οποίοι αποφάσισαν να έχουν σαν αρχή τους την αξιοπρεπή εργασία. Κρατούν τις τιμές τους όσο γίνεται πιο χαμηλά, προτιμώντας και αυτοί μικρούς παραγωγούς και φτιάχνοντας ακόμα και τα λικέρ «με τα χεράκια τους». Πληροφορίες: Μπαμπη Άννινου 15, Πατήσια, 210 2011546.

Μάθετε περισσότερα για τις εργασιακές κολλεκτίβες στο http://kolektives.org/